Begin juni sloten het ministerie van Veiligheid en Justitie, impact investeerders ABN AMRO, Start Foundation en Oranje Fonds en Society Impact, een Social Impact Bond (SIB) om 150 ex-gedetineerden te begeleiden naar werk. Doel is minder aanspraak op uitkeringen en een daling van de recidive. Vanuit het ministerie is Dennis van Breemen betrokken bij deze pilot, die 2,5 jaar duurt en 1,2 miljoen euro kost. ‘Dit is een heel goed doordacht beleidsexperiment. Wij willen er samen van overtuigd raken dat dit op landelijke schaal kan. Het zijn de ingrediënten samen die het succes maken.”

“Wat ik een van de mooiste kanten aan deze SIB vind, is dat een aantal losse innovaties samengevoegd is en samen, zo verwachten we, meer opbrengen dan ieder afzonderlijk doet.” Ergens halverwege het gesprek legt Dennis van Breemen, programmamanager filantropie en innovatie bij het ministerie van Veiligheid en Justitie, uit wat voor zijn ministerie de motivatie is om in de SIB Werk na detentie te stappen. Hij doelt met name op twee aspecten: de focus op resultaat en het begeleidingstraject dat al tijdens gevangenschap begint en doorgaat na vrijlating. “Met deze Social Impact Bond staat niet de inspanning centraal maar het resultaat. Die trend is in opkomst binnen de overheid, en wij zetten hem nu stevig aan. Verschillende partijen lopen daardoor harder, dat denk ik echt. Die focus komt voor een groot deel door de deelname van private investeerders. Die rekenen gewoon op resultaat af. Kijken anders naar zo’n consortium dat deze SIB uitvoert, dan wij dat als overheid doen. Een investeerder vraagt zich af, als we een half jaar bezig zijn: loont het nog wel om de volgende euro in jou te steken, beste uitvoerder? Wat gaan we dan samen bereiken en krijg ik daar mijn rendement wel voor?”

Warme begeleiding

Ook de werkwijze van het uitvoerende consortium is vernieuwend. Die is gericht op begeleiding gedurende het hele traject van re-integratie. In het huidige systeem zijn twee overheden verantwoordelijk voor de re-integratie van een gevangene: de landelijke en de lokale. Tijdens de detentie begeleidt het ministerie de re-integratie van een gevangene. Als die vrijkomt, neemt de gemeente dat stokje over. Beide overheden hebben hun eigen –gescheiden- wettelijke taak, ze mogen niet voor de ander bepalen wat die moet doen. Van Breemen: “Voor gemeentes zijn ex-gedetineerden een moeilijke groep. Bovendien zijn er nog veel meer mensen die de gemeente moet helpen bij werk of schuldenproblematiek. Wat dat betreft is er concurrentie om aandacht van de gemeente. Dan zie je in de praktijk dat ex-gevangenen tussen wal en schip vallen.” Met alle gevolgen van dien voor onder meer inkomen en recidive.

Bij de pilot is de uitvoerder, een consortium van 3 organisaties, vanaf de gevangenschap betrokken bij de terugkeer in de samenleving. Die begeleiding naar werk of opleiding, en hulp bij onder meer huisvesting en schuldenproblematiek gaat door met dezelfde hulpverleners en dezelfde doelstellingen als de ex-gedetineerden vrijgekomen zijn. Warme begeleiding noemt Van Breemen dat. Ontschotten kun je het ook noemen. Van Breemen: “Met deze pilot willen we bewijzen dat het de moeite loont om meer en duidelijker aandacht aan deze groep te besteden. Wij zetten de poorten van onze gevangenis open voor begeleiding om deze gevangenen een goede terugkeer in de samenleving te geven. Op deze manier willen we ook de schotten tussen het centrale en lokale domein weghalen, over die barrières heen willen we die groep mensen helpen.”

Rendement

De nieuwe aanpak heeft grote gevolgen voor de ex-gedetineerden en voor de samenleving, zo is de verwachting: ex-gedetineerden hebben een positiever toekomstperspectief, een stabielere gezinssituatie, en een sterker sociaal netwerk. Er wordt minder aanspraak gemaakt op een uitkering, de recidive neemt af net als de inzet van justitie en politie, en er is sprake van systemische innovatie omdat de schotten tussen de landelijke en de lokale overheid weggenomen worden.

In de pilot is een rendement afgesproken van 3,5% per jaar. Van Breemen: “Dat is meer dan wanneer je je geld op de bank zet, maar minder dan wanneer je het in een slimme beleggingsportefeuille stopt. Een heel fatsoenlijk maatschappelijk rendement vinden wij. Wij spekken als overheid zeker niet de kas van de bank. En we krijgen er bij een geslaagde SIB ook een hoop voor terug: 50% van de ex-gedetineerden heeft een baan, tegen 20% in het oude systeem.”

Winst maken met een maatschappelijk probleem

Het klinkt prachtig: resultaatfocus, warme begeleiding, maatschappelijk rendement. Grote vraag is hoe de politiek zal reageren. Want uiteindelijk wordt er winst gemaakt met een maatschappelijk probleem. En daar is Den Haag niet altijd even happig op. Van Breemen verwacht dan ook politici kritisch zullen zijn. “Gelukkig hebben we de liberale setting van het kabinet mee. En van de 3 investeerders zijn er 2 maatschappelijke fondsen.”

Bovendien zijn de beloningen niet onredelijk, stelt hij. “We hebben heel goed nagedacht: wat zijn de potentiële besparingen en wat zijn die ons waard? Wat vinden wij een redelijk rendement als een ander, de investeerder, risico draagt? Wij denken dat we een maximaal rendement kunnen halen van 10% op het geïnvesteerde kapitaal. Maar dat krijgen de investeerders pas als ze een veelvoud van die besparingen voor ons hebben gerealiseerd.” Rijk zullen de investeerders er dus niet van worden, bedoelt Van Breemen maar te zeggen. Ook voor de geldschieters is sociale impact minstens zo relevant als financieel rendement.

Landelijk beleid

Deze SIB is deels geïnspireerd op die uit het Engelse Peterborough die ook gericht was op ex-gedetineerden. Die eerste SIB wereldwijd was zo succesvol dat halverwege het traject de pilot al omgezet werd in standaard beleid. Van Breemen: “Dat willen we ook bereiken. Dit is een heel goed doordacht beleidsexperiment. Wij geloven er echt in. Door dit met iedereen te doen willen we er ook met zijn allen van overtuigd raken dat dit op landelijke schaal kan. In deze vernieuwende setting met investeerders. Want het zijn de ingrediënten samen die het succes maken.”

Wilt u meer weten over Social Impact Bond Werk na Detentie? Klikt u dan hier.